.JPG)
Ma ni gaw hpawtni na ningbaw ningla, hpawt ni na pu tsawm wa na nampu nampan, hpawt ni na n'gun ningnan, shinggyin masha ni a manu dawdan n'lu ai, sali wunli rai nga ai re majaw, shangai chyinghkrai kawa yan kanu gaw ahkyak n'pawt rudi madung kaba nan rai nga ai. Anhte shinggyin masha ni gaw shaning galu namsi hpun langai hte bung ai. Hpun langai mi hpe grai n'hkai shi yang n'li kaja hkra shawng galaw ra ai hte n'li kaja hpe namhpun ga sau kaja ai kaw hkai yang she hpun gaw kaja na re, shing rai pu si ningnan pu sharin si sharin ai ten hta apu asi nau si nau pu ai hpe sharun kau ra nga ai, shing n'rai yang ningnan si sharin ai shaloi grai si ai shingre ten pu si ni hpe n'sharun kau ai shaloi laning nyining daram hta gaw agying agang si masu nna hpang de gaw nau n'si mat na re. 4-5 ning daram na jang si n'si ai chyahkraw tai mat chye ai.
Dai zawn anhte shinggyin masha ni mung ten grai n'du yang mahkawn si si, brang si si rai yang grai n si gin ai shaloi si ai jaw kasha shangai ai shaloi hkam ja lam ningra ai kasha ni shangai chye ai hte num ningnan la, num lawan wa rai hkungran sai hte n'rau n'htau la malau, n'shu n'shang lana mi hta pyi lang law law arawng hku di sha lung shaja chye nga ga ai, dai gaw shut dik kaba re. Laning nyining 3 ning jan 10 ning daram nga jang di sha mayu tim n'mai di sha chye mat ai. Nampan si mat chye ai hte chyahkraw byin mat chye ai re, numma ni gaw jak sinak zawn mai gap tim hkum hkrang myit kyang lailen ni hten mat chye ai. Shaning galu hpun re jaw le hte le shaning na magang asi mung grau kaba namchyim mung grau mu ningsam mung grau tsawm grau n'gun ja n'li tum mung grau kaja nga ai. Shaning na magang mu mung grau mu n'gun mung grau ja shaning galu dinghku pyaw tsi kaba hte bung ai hte ma ni mung abawng alang hkam kaja ai kasha ni shangai shaprat lu na re. Dai majaw ningja atsam marai hpraw n'sam tsawm htap abawng alang bawnu hte hpring ai kasha ni shangai shaprat lu na gaw anhte kanu kawa ni gaw kaba dik ai lit nga ai madung sai lam re. Ma grai n'la shi yang n'gun ja ai malu masha krung krung sha nna num/la, myit hkrum san seng ai hte myit chyawm jahkut nna ma la ra ai.
{1} Hkum hkrang ningja atsam ningsam bawnu hte hpring ai ma. Anhte a kasha ni hpe hkum hkrang ningja atsam marai ningsam bawnu hpring ai [Personlity ]bawng ring rawt jat gan ga wa hkra kara hku bau maka zinglum na. Hkum ningsam atsam marai ngu ai hpa rai ta? [personality is made up of the characteristic patterns of thought, feelings and behavior that make aperson unique.] nga nna English hku hpaji ninghkring ni salang da ai hpe mu ai. [personlity] grau atsam rawng rawt jat gan-ga bawngring wa hkra hpa ni ra nga ta? ngu ngai hku na mu mada ai lam 4 hpe tang madun dat ai.
A- Hkum hkrang hte myit masin hkam kaja lam. [Physical&Mental Health]
B- Hpaji byengya hparat [Wisdom]
C- Makam masham [Faith]
D- Tsaw ra myit [Love]
[i]-Hkum hkrang hte myit masin hkam kaja lam lu na matu ma ni gaw hkum hkrang hkam kaja yang she myit masin hkam kaja na re hkum hkrang hte myit masin matut nga ga ai zawn hpraw ningsam abawng alang tsawm htap na. Shawng ningnan hkum hkrang hkam kaja hkra gara hku bau maka ra na ta?
[a]Malu masha
[Nutritious foods and clean drinking water] N'gun rawng ai lusha hte san seng ai hka. Malu masha hpe dwi hkri shum sau hka ja hkram hpawm baw hkum hkra chye jahtuk jaw sha ra ai. Ga shadawn namlaw namlap namsi namsaw ashu ashan nawhkun nai naisam naikyi shapre makrung zawn re hkum hkra jahtuk jaw ra ai. [nuts hte dairy product nga ai [nga chyu hte seng ai]ni hpe ten man man jaw sha ra ai. Annau ni buga gaw tsi hkrung tsinan grai law ai buga re majaw simaw simai hta mung tsi rawng ai hte luhka hkashi hkahpawk ni hta mung tsihkrung tsinan ni rawng ai majaw atsawm chye jahtuk jaw yang hkam kaja dik ai n'gun ja dik ai kasha ni hpe shaprat bau maka lu na re. Grai kaja ai hku gaw galaw jaw sai tim galaw jaw shadu jaw ai ladat n'jaw yang majoi ten shama asak shalai gumhpraw n'gun lahpawt lama byin mat chye ai. Namlaw namlap ashan ni hpe chye jahtuk shadu jaw ra ai hte ya ten simai simaw namlaw namlap namsi namsaw ni grau kaja wa hkra nga latung sat tsi ni grai jaw bang nna hkai sha chye nga sai re jaw atsawm kashin kau nna shadu jaw ra ai. Shan namsi namsaw ni hkan tsi htu bang nna dut sha chye nga ai. Gat lawk ni hta namsi namsaw namlap ni ningsam tsawm na matu [hpa yawng] zawn re ni chya nna dut sha chye wa sai re jaw grai sadi nna
atsawm kashin sha ra ai. Grai san seng ra ai. Nkau simai ashan ni hpe hpunlum ni hte shadu malu kaprawng kau nna jaw sha ra ai. Hka hpe mung atsawm jen kau shadu nna jaw ra ai hte masha hkum hta 10 na bun 6 gaw hka re majaw hka law law jaw lu ra ai.
San seng ra ai lam {Hygiene}
Hkum tsan kau ai hpang nam kaji kaba sa ngut ai ten lata hpe a tsawm kashin kau ra ai. Dai ni anhte kaba sai ni pyi nam kaji kaba sa ngut shagu lata kashin ra ai hpe malap mali n'dum shami ahkyak la nna n'chye galaw nga ga ai.dai gaw hkrit hpa ana zinli ni shang wa chye ai n'pawt chyinghka kaba re. Moi kalang mi anhte sara hpun mi Wa ga de hpung gawan sa ai shaloi Wa ga gaw kawng n'hkrem nhkap n'gam kadawng grai tsaw ai buga re bum lasi kawng dinggung grai lasi ai lamu ga re. Namdum n'nga ai kahtawng ni hkra re jaw nam sa ai shaloi n'hkap n'hkrem kadawng hkan sa ra ai, shing re ten hta lata maga mi gaw hpun langai kaw jumtek tawn nna maga mi gaw shingna ningren galu lang nna gwi wa nrau n'htau gawt rai nam sa ra ai gaw salu salat she pru ai bungli galaw nna n'ba ra ai nam kalang sa yang majan sa ai hta grau ba ai zawn nga ai.masha langai mi ma langai mi a hkum ja lam gaw namdum kaji kaba sa ai mung ahkyak kaba madung re. Lani mi lana mi na katsi kahtet hkam kaja lam a matut sha bang tawn ai malu masha dingsa ni hpe
ten man man galai kau ra ai, shaloi she masha gaw [Dat] katsi kahtet shingran ya ai.
[c] shan tsawm hkra [skin care]
Ginhtawng ta rai yang [sun cream] n'shun ta rai yang [moisture cream] shani cream shana cream zawn re ni hte baw chya sau ni chya ya ra ai hte ginhtawng ta rai yang ginhtawng hte seng ai malu masha ni jahtuk sha ra ai zawn n'shung ta du jang mung hkum hkrang hpe gahtet shangun ai malu masha ni jahtuk sha chye ai gaw hkam kaja lam hpe madi shadaw ya lu ai. Namlaw namlap hpe law law chye sha yang myi man hpraw ningsan shan grai tsawm ai. Anhte a ma ni hkum hkrang hkam kaja nna abawng alang galu kaba nna amawn ningsam tsawm htap hkra bau maka ra nga ga ai gaw ahkyak kaba re lam chyum mungaga hta mung Isreala ni a hkaw hkam Shaw lu hte Dawi yan hpe Karai Kasang hkaw hkam lata ai shaloi galu kaba hpraw ningsam tsawm ai hpe lata ai lam mu lu nga ai.
UN hpung shang mungdan yawng kaw na myit hkrum ai hte Ama ni a lu-gin lu-ang ai ahkaw ahkang [The convention on the right of the child] ngu nna shapraw da ai dai hta Article 24 hta n'dai zawn lawm nga ai.
Article 24: All children have the right to ''The highest attainable standard of healht [including access to] primary health care nutritious foods and clean drinking water]. Europa dan ni hte sinna dan law law hta ma ni gaw ahkaw ahkang No. 1 re ma ni a ahkaw ahkang gaw kaba dik ai re hpe Tara jahkrat tawn ai. No. 2 gaw numma ni re anhte hkan gaw dai gaw kaba ni sha ai baw re nga grau mu grai kaja ai gaw kaba ni hpe jaw sha chye nga ga ai dai gaw shut ai lam re hte ya kaba wa ai ma ni matu grau ahkyak tawn ra ai . Malu masha hpe sak hta hkan nna chye jahtuk sha ra nga ga ai. Machye machyang bawnu hpraw ningsam tsawm htap ningja atsam marai bawnu hpring ai ma ni hpe shaprat shalat bau maka sa wa ga. Ma ni gaw annau ni a prut pru wa ai manu dawdan n'lu ai sali wunli n'gun kaba re. Ma ni hpe shingdu hkum tawn kau ahkyak la nna bau maka ga. Matut nna grai n'ngut shi ai 1. Hkum hkrang hte myit masin hkam kaja lam. 2. Hpaji byengya hparat lam. 3. Makam masham lam. 4. Tsaw ra myit lam hpe matut ka shangut na re laika man hta hkan nna gan hkring sai.
Yawng hpe hkungga ai.
Baren Numraw
17/7/2012
0 comments:
Post a Comment