SALANG NI A NINGMU

SALANG PYILAN:-  Uhpung uhpawng de Hkanghtan Mangbya sa wa nga ai hpe jawm mu dat ma yang, "Yu mu, Hkanghtan Mangbya anhte kaw sa wa nga ai. Shi gaw anhte hpe sa masu na ra ai majaw shi hpa baw sa tsun tim shum kam ya mu yaw" nga nna shada shadum hkat tawn nga ninglen, shi sa shanyam ai hpe yawng kam kau ya ya rai wa masai. Shi hpe shakawn na kun, mara shagun na kun, shing nrai masu hkrum ai masha ni mahtang shanhte hta gawngkya nga ai hpe gram sharai la ra na kun? Masha wa hpe mara shagun nga na malai, tinang hta ningra nga ai hpe gram sharai la lu ai wa kadai raitim rawt jat ai lam lu wa na re, nga ma ai. 

Hkanghtan Mangbya masu ai ladat gaw grai pri nen si mani ai ladat lang wa sai rai nna shi kaw na hpaji pyi la ging nga ai. Raitimung Myen hpyen asuya gaw hkawhkam hkawseng lakhtak kaw nna Thein Sein lakhtak du hkra na labau ni hpe hkaja yu yang na chying matse ai hte hkalem chye ai hpe asan sha jawm mu wa saga ai. Japan ni hpe Myenmung de hkalem woi wa nna British ni hpe gasat shapraw kau shangun ai. British ni pru mat ai hte Japan hpe ninghkap bang wa sai. Miwa hpe ninghkap nga ai kaw na hkalem la nhtawm Myen asuya n-gun ja wa hkra mungmasa, hpyenmasa, sutmasa ni hta ra n rawng hkra shang garum shangun nna shanhte n-gun ja wa ai hte Miwa hpe hkindit kau manu ai. 

Myenmung na mungmasa party ni hte rawt malan hpung ni hpe gaw shani shagu ngu na daram nan hkalem sha nga masai. Rawt malan hpung ni yawng kahkyin gumdin ai n-gun hte Myen hpyendap hpe atsai rai shamyit kau lu na hpe asan sha mu chye nga ma ai majaw rawt malan hpung yawng hpe dumbru dumbra byin hkra galaw wa masai. Thein Sein asuya hte Ma Kaw shada n ju hkat ai gaw tsun ndang rai nga ai. Raitimung maigan masha ni Thein Sein asuya hpe madi shadaw wa na matu Ma Kaw hpe n lang n mai ai zawn, Ma Kaw danhkung wa lu na matu mung Thein Sein hpe n lang n mai rai nga ma ai majaw ndai ten hta shada asung jashawn hkat nga ai hpe mu nga ga ai. Raitimung Thein Sein asuya lagaw ngang wa ai shani gaw Ma Kaw hpe n lang ra sai majaw shi a kawa Aung San hpe ra ai kaw lang ngut ai hte shi a asak hpe hpungdim dat kau ai zawn, Ma Kaw a shawng lam mung nhti nhtang galai shai wa mai ai. Dai hte maren, kaga rawt malan hpung ni hte gap hkat jahkring tawn masu nna akyu jashawn la ngut ai hte shamyit kau na matu hkyen tawn chyalu rai na re. Dai gaw shi a lit nan rai sai.

LAGANG:-  Salang Pyilan tsun ai hku rai yang, dai ni na Myen asuya gaw mungmasha ni lata sharawt dat ai asuya re nga nna tsun shabrawng nhtawm shanhte a kawng hpe gaw Taikpung palawng hte magap tawn nna matse ai madang gaw rai n shayawm ai sha mungkan ting kaw hkan shanyam hkawm ai hta maigan asuya ni sha n ga, mungdan kata na ni mung hkan kam ya nga ma ai. American, Miwa zawn re ai super power mungdan ni hpe pyi gaw apyaw sha hkalem kau lu nga ma ai. Ndai lam hte seng nna Salang Prangtai gaw gara hku mu ai law!

PRANGTAI:-  Hkanghtan Myangbya a lam hte Myen hpyen asuya ni lang wa ai ladat gaw Salang Pyilan sang lang wa ai hte maren rai sai. Hkanghtan Mangbya a lam gaw maumwi mausa hku hkai chyai ai hpe na la lu ai ni a matu shalat la ai nyan hpaji rawng wa shangun ai majaw na chying manu rawng nga ai. Raitimung, Myen asuya a akyang gaw maumwi mausa hku nna mung, dai ni na ten hta mung dingyang matse hkalem jahten sharun nga ai akyang majing hpe shadan shadawng ai rai nna, maga mi hku yu ga nga yang, mungkan ting hpe hkalem lu ai Myen asuya hpe nhtang hku na chying shakawn ging ai ngu yang n shut na re.

Myit yu ga le, Miwa galaw nga ai Tang Hpre hka madim hpe jahkring kau dat ai hte Miwa ni hpe shapawt tawn nna bai shanyam ai hta, dai zawn galaw ai gaw KIO hpe shamyit kau lu na matu sha re. KIO hpe shamyit kau lu ai hte nanhte hpe shawng de jaw tawn ai ahkaw ahkang yawng bai jaw na re. Raitimung KIO hpe gasat ai hte sha gaw dang la lu na masa n nga ai. Dai majaw KIO asum hkam na matu zai ladat shaw ra na re. Shara shagu na mungmasha ni KIO uphkang ai ginra de hprawng kahkyin wa hkra galaw ra na. Dai hpang UN hte NGO kasa ni dai hpyen yen ni hpe Myenmung maga hku nna mung, Miwa mung hku nna mung n sa lu garum hkra, jawm pat tawn jang dai hpyen yen ni kawsi hpanggara nna si hkrung si htan byin wa na. Ndai ladat gaw KIO asum hkam na matu kaba htum ai laknak rai nna KIO a matu kaga lawt lu lam n nga sai majaw  asum hkam wa chyalu rai na re, nga nna jahkrup la hkat ai hte Miwa mung na hpyen yen ni hpe KIO ginra de gau bang dat let ta tut kaw shadik shatup nga masai, ngu maram la mai nga ai. 

Kaja sha nga yang mungdan ngwi pyaw simsa lam lu wa na matu ahkyak ai gaw bum nga masha ni re. Dai hpe mungdan kaba nkau angwi ngwi mu wa nga masai. Madung gaw Wunpawng Myusha ni hte KIO gaw tinang a mungdan kata de lai shang wa ai maigan hpyen hpe kahkyin gumdin ai n-gun hte lit n ginhka ai sha magrau grang ai hte tai ni a shagri abrep kau lu hkra majan gasat dan lu ai lam rai nga ai. Wunpawng Myusha ni gasat dan ai majan gaw kaga rawt malan hpung ni a matu yu la na kasi tai wa sai. 

Myenmung gaw British a lata kaw na shanglawt lu wa ai hpe dinglik yu yang, sharaw a n-gup kaw na lawt lu ai hte hkanghkyi a n-gup de lup shang mat ai lachyum rai mat sai. Dai majaw hkanghkyi a n-gup kaw na asan sha lawt wa lu na matu KIO ningbaw ningla ni gaw rawt malan hpung a amying shingteng hpe, "Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung" nga nna shamying nhtawm rawt malan lam woi hpang wa masai. Wunpawng Myusha ni gaw myit dam lada ai amyu ni rai ma ai majaw hkyen lajang sa ai mungmasa lam hta mung dam lada ai ningmu hta hkan nna galaw wa masai. Myen hpyen asuya gaw bum nga masha ni yawng hpe shamyit kau nna shanhte hkrai uphkang ai ladat (unitary system) hte uphkang lu hkra shakut nga ma ai. Shing re ai majaw KIO a yaw shada ai gaw bum nga masha ni hkanghkyi a n-gup kaw na lawt wa lu hkra yawng a gawng malai hku nna, "Wunpawng Mungdang Shanglawt Hpung" nga nna shamying ma ai lam na chye lu ai. Dai ni gaw ta tut galaw na ten du sai.

Shing re ai yaw shada lam awngdang wa lu na matu asak apnawng nna majan gasat nga ai zawn, asak kung nna shamu shamawt nlu sai jiwoi jiwa ni, hpyen yen ni, mungkan kaw chyam bra nga ai Wunpawng Myusha ni yawng gaw nlaw htum kyu hpyi ai lit hte byin mai ai shara kaw shang tsap nhtawm, Wunpawng Mungdan gaw-gap lu na matu arang shang bang nga masai. Hkumdek shagu kyu jawm hpyi ai nsen hpe Yehowa ahkyak la ya nga sai hpe hpyenman majan kaw asan apra jawm mu nga saga ai. Sen lam law htam wa ai hpyen yen ni gaw Yehowa jaw ai manna muk hte asak hkrung nga lu mu ga. Bum nga masha yawng a matu Wunpawng Mungdan gaw-gap wa nga ai kaw kaga amyu ni yawng shang gasat lawm ai marang e, awngpadang dip la lu nna myusha ni yawng a matu laksan mungdan nnan gaw-gap wa lu na re. 

Dai shaloi anhte nam na dusat dumyeng hte malen pyen u ni a matu lu ging ai ahkaw ahkang lu wa ai sha n-ga, mali hka kata na nga ni mung dai ngwi pyaw simsa ai mungdan gaiwang kata kaw shinggyim masha ni hte rau ahkaw ahkang ni bai lu wa u ga matu tsaw htum ai Karai Kasang kaw kyu jawm hpyi dat ga ai law, nga nna salang Prangtai gaw tsep kawp kam sham ai myit hte hkrum zup hpawng hpe hpungdim woi dat sai rai. 

Puk Dun

MATSING:- Wunpawng Mungdan ngu ai kaw unitary system hpe sha ra sharawng ai Myen asuya a mungdan (Dagaung, Pagan, Nyong-O) shang lawm na n re majaw bum nga masha ni hkrai jawm gaw-gap ai mungdan nnan hpe madi madun ai re.