Slideshow Image 2

SHANING (60) JAN NA SATAN MYEN A MAW LANYET GIN-YAN

1946 ning hta, Mandalay mare na Lu-htu U Hla ngu ai wa a nta e, U Hla hte Aung San hkrum ai shaloi,
“Kachin ni hta na, anhte woi zuphpaw la mai na zawn re ai salang kadai nga a ta?” ngu nna U Hla hpe san ai.
U Hla bai htan ai ga gaw, “Mogaung mare e, English hpe grai n ju ai Sama Duwa Sinwa Nawng ngu ai wa nga ai,” nga nna htan sai.

Shaloi Aung San gaw, shi a P.S.O Bo Htu Hla hte hpawn Tekkathu Newin hpe, Mogaung de Sama Duwa Sinwa Nawng hte shawng sa hkrum na matu shangun dat sai. Dai hpang she Aung San wa Myitkyina de lung wa nna, Manhkring mare kaw Jinghpaw salang ni hte angwi apyaw sa hkrum zup let, mungmasa woi shakruk gumlawm la kau sai. Myen lap mi lu yang, Jinghpaw lap mi lu na ngu ai ga hpe Jinghpaw ni na ra sharawng mat sai. De a mahtai gaw, Panglung Agreement rai nga ai.

Ref:- (1) Shumawa magazine, 1974, by:- Tekkathu Newin.
(2) Myawaddy magazine, 1994 by:- Tekkathu Newin.
Panglung Ga Sadi mat a majaw ginlut kau ai akyu gaw, moi chyaloi nhkoi prat kaw na jiwa ni tam da ya ai anhte a mungdan wa, Myen mungdan a kata na adaw achyen ahkyep kasha langai hku sha tai mat sai. Tsawm tim n tsawm tim, jahtawng htu nna pra sa ai Brang Dut gaw, Maung Maung hkoh Maung Me byin mat ai hte bung nga sai.

1947 Ning, February (12) ya jahpawt, Panglung Ga Sadi Laika lata masat ka ngut ai hpang June shata (10) ya kaw nna September (30) ya shani du hkra hpawng ai Munghpawm Myen Mungdan a Gaw Da Tara (Constitution) ka ai zuphpawng hta, Sama Duwa woi awn ai Jinghpaw salang marai (7) shang lawm ma ai. July (19) ya shani Aung San ni gap sat kau hkrum ai hpang, Myen mungdan dawnghkawn pru wa ai shaloi, shagan kaba langai hpe shagan kaji manga e shinggrup tawn da ai. De a lachyum gaw, ka-ang na shagan kaba mahtang Bhama ni sha-ang la nna, shagan kaji manga gaw, Kachin, Kayah, Kayin, Chin hte Shan ni hpe sha-ang ya sai. Dai lam gaw Jinghpaw lap mi rai yang Myen lap mi ngu ai ga n teng ai lam rai nga ai. Myen a maw lanyet npawt gaw dai kaw na hpang wa sai re. Aung San hpe kadai sat ai ngu ai gaw, Nobel Prize Holder Aung San Suu Kyi hkrak chye na re. “အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္းအာဃာသမထားဘဲ သင္ပုန္ေခ်ၾကရမယ္” nga ai ga hpe maram yu ga. Munghpawm Mungdan a Gaw Da Tara npawt n kaja sai majaw, hpungdim mung n kaja ai lam rai nga ai.

(Constitution) Npawt Nhpang Gaw Da Tara galaw ai zupawng galaw shagu, munghpawm dawnhkawn shai wa wa re ai lam nga ai. Newin wa a MSL prat hta shagan 14 rawng ai dawnghkawn tai wa sai. Hpyendap (Tamataw) langai sha nga ra ai nga nna Newin tsun lai wa sai. “Tatmadaw sha kanu, Tatmataw sha kawa” nga nna mung Newin tsun lai wa sai. Myen mung hpe gumlau hpyen ni a lata na hkye shalawt la ai Jinghpaw Dap 1-5 mung shamat shaprai kau ya sai. Bogyoke ni hpyen palawng raw kau nhtawm, taikpung hpun nna uphkang sha taw nga ma ai.

Newin a hpang na Than Shwe a lakhtak e, Nyaung Nabin ngu ai Nyi-la-hkan (National comvention) hpe 13 ning tup aten garaw nna galaw lai wa sai. Ya daini gaw mungdan dawnghkawn hta shagan kaba langai sha kap mat wa sai. Dai shagan gaw Tamataw hpe sha-ang ai shagan sha rai nga ai. Mungdan rudi amyu sha “Ethnics” ni gaw shamu pyi n mai hkra shagyip kau ai Gaw Da Tara hpe ka lajang dat sai. Lisu hte Rawang hpe mung Kachin bawsang kaw na shapraw kau ya masai. KIO ni gaw Dr. Tu Ja hpe Nyaung Nabin Nyi-la-hkan lung na matu dat kasa ningbaw shatai dat sai. Dr. Tu Ja chyawm gaw daini du hkra lagat hpun lahkawng a lapran e chyat taw nga ai.

Party hpaw nna, ra lata poi shang nhtawm, Rapdaw hta bawngban tsun shaga la ga, nga ai ga gaw kaman lila ga sha rai nga malu ai. Rapdaw hta Kachin ni hpa ahkaw ahkang mung tang madun hpyi shawn la n lu ai. Ga shadawn langai tsun ga nga yang, 2011, December (10) ya hta, gasat gala jahkring na matu Thein Sein wa aming jahkrat ai gaw hpa lachyum n pru sai. “ကာ/လုံH” ngu ai `ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရးေကာင္စီDH” kaw nna gaw, Thein Sein a aming hpe a hkyak n la ya ai sha, matut gasat na aming mahtang jahkrat sai.

Dai re majaw sinat hpai ai hpyen hpe sinat hte sha mai hparan la nga ai. Anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni Myen wa a htingwung kata hta galoi mungmasa party n hpaw ga. Ra lata poi n shang ga. Myen hte gasat gala jahkring na lam n bawngban ga. Hpa majaw nga yang, 2008 Gaw Da Tara a majaw rai nga ai. Hlutdaw a ntsa e “ကာ/လုံH” ngu ai naw nga ai hpe dum ga. Tinang a wang e hkai tawn ai naisam pawt hpe, htingbu wa kaw ahkang hpyi nna, gumhpraw jaw dingyawm yang she mai htu sha ai hte bung mat saga ai. (17) ning gap hkat jahkring ai majaw ginlut kau ai manghkang ni rai nga mali ai.

Tinang a buga, tinang a mungdan na, ja lungseng ni hpe tinang a myit hte wanglu wanglang n mai htu sha mat sai. Naypyidaw de nga ai ba-la nawku ai Myen Satan wa hpe shawng dingnyawm hput di nawku nna, gumhpraw law law jaw yang she, tsam mari kaning n chyum kahti gari mai galaw sha nga ai. Tinang a buga tinang a htinghput htingra e, prat tup prat shang nga nga na matu dum nta ngau, hpun kawa kran la na ahkang pyi n mai lu mat sai. Tinang nta e rem tawn ai wa sat sha na pyi htingbu wa kaw ahkang hpyi ra ai hku ang mat sai.
Jinghpaw lauban ni e, tinang kaji kawa ni tam da ya ai lamu ga hta, ja lungseng htu mayu yang, maigan wa kaw shawng hput di dingyawm nna kumhpaw kumhpa law law sak jaw yang she mai galaw ai lam dum nga myit ni? Jinghpaw ni lu sha ai Hpakant lungseng gumhpraw ngu na gaw, Chyum Laika na sahti wa a n-gai na hkrat ai shat hkyep hpe, gwi hte rau kashun sha ai Lazaru hte bung nga saga ai. Kompani U-paing nga nna anhte a mungdan hpe hpyan sha kau masai. Tinang hkai da ai wahpang na kawa pyi n mai kran ai gaw, mungkan ga gale galau byin mat ai hku nan ang sai.

Laknak lang nna lung wa ai Myen hpyenla sen masum hpe shamyit kau na n yak ai. Laknak n lang ai sha lung wa ai Myen sen lam hpe grau hkrit ra ai. Shanhte gaw anhte a buga hta htinghput htingra kaja ja garan madu la kau nhtawm, anhte hpe gaw Samari amyu hku shagrit kau wa nga sai. Sadi maja saga law! Ga e mayu nna amyu n mat ai; masha e mayu nna amyu mat na tai wa sai. (17) ning tup gasat gala jahkring ai majaw, KIO Salang kasha ni du hkra Myen num la, myen jan tai, Samari amyu hkrai rai mat ai grai law sai n rai ni?

Laiza hte Maija Yang, Myitkyina, Hpakant, Namti, Mogaung, Hopin ni hta ka-ni hpraw ya-ma hkrai hpring wa ai gaw, (17) ning gasat gala jahkring kau ai akyu rai nga ai. Laiza hte Maija Yang, Nba Zup shara ni hta hpaida dabang kaba hpaw nna, Jinghpaw num ni law law wa, shawa num galaw sha mat wa ai gaw, (17) ning gasat gala jahkring ai akyu rai nga sai. Ya mung 2008 Gaw Da Tara a npu e tsep kawp Myen hte n mai bawngban sai.

KIO a mungmasa makam masham hpe sha hkan shatup nga ga.
“ANHTE A WUNPAWNG MUNGDAN KATA DE, TAWT LAI SHANG KABYE RAWNG NGA AI MAIGAN HPYEN MAHKRA HPE, ATSAI AWAI GAWT SHAPRAW KAU NHTAWM, MUNGSHAWA HTA SHADIP JAHPANG NGA AI WUNPAWNG GUMRAWNG GUMSA MUNGDAN HPE GAW SHARAWT SHAGRIN DA LU AI SHANI SHE, WUNPAWNG MUNGDAN NGWIPYAW SIMSA AI HTE RAWT GALU KABA WA NA RE, NGU AI HPE ANHTE DAKRING DALANG KAMSHAM GA AI,” ngu ai hte maren, ndai mungmasa makam masham hku sha ding ding man man hka sa wa ga law.

Anhte a Mungdan Mahkawn (National Anthem) hpe mung naw sumru yu ga.
“MAJOI SHINGRA WUNPAWNG NPAWT RAI NGA. GINRU GINSA WUNPAWNG MUNG MAJING RAI NGA. JIWA NI A WUNLI, MANU DAN SUT HPRING TSUP AI. ANHTE MUNG, ANHTE GA, ANHTE TSAW ANHTE RA; N HTUM N WAI HKRA MAKAWP, MUNGKAN N HTUM DINGSA TUT GRIN NGA LU NA.” Ndai mungdan mahkawn hta mung, “Jiwa ni a wunli” nga nna rawng nga ai. Ba-la naw ai ni a wunli n rai nga ai. Shanhte hte kanawn mazum na lam n rawng ai. Anhte lu tawn dai sai Jiwa ni a wunli hpe, jahtawng n htu ai tsasam wa a lata de ap kau na gaw n mai nga mali ai.

Mayam myit rawng ai ni law law a ga hta, gasat gala lam tawn nna, saboi ntsa e mahtang simsa ngwipyaw ai hku ahkaw ahkang hpe tsun dara la ga, nga ma ai. shaning 60 jan rai saga ai. Hpa akyu hkam sha a ta. Laknak hte shawng gasat tawn ngut jang she, shadai kadoi la na shani chyawm gaw, saboi ntsa e jahta la na rai nga ai. Awmdawm di la na zuphpawng hta lai nna hpa zuphpawng mung, hpa bawngban ai lam mung kaman lila sha rai nga ai. Dai re majaw Awmdawm lu hkra sha n hkring n sa gasat sa mat wa saga law...............

Tsa Doi Awmdawm

11 comments:

myu tsaw mung tsaw said...

tsep kawp madi shadaw ai.K.I.O kaw na W.P myu sha ni hpe woi awn galaw sa wa na na lam 1 sha nga sai.dai gaw AWM DAWM MUNG DAN re.dai ni K.I.O gaw UNFC a ning baw tai let tsaw ra shawang myit kaba hte laga amyu baw sang yawng a matu shakut ya nga ai rai tim laga amyu baw sang ni gaw ti nang amyu a matu sha ting gyeng myit rawng let myen sawa hte gap hkat jahkring kau masai.MON,CNF zawn re ai rawt malan hpung ni gaw ya aten du hkra sinat pala 1 mi pyi n gap shangoi ai ni re.KAREN ni kaw group 6 ga garan nga ma ai.shada pyi ga law hkat,sat hkat rai nga ma ai.UNFC malawm laga amyu baw san ni gaw myen sawa hpe ning hkap gasat na ngun atsam n nga ai ni re.tsun tsun ai gaw MUNG DAN ting gap hkat jahkring yang she myen sawa hte MUNG MASA jahta na nga..akyu n rawng myen sawa hpe hkrit n na gap hkat jahkring ai re..myen sawa mung UNFC malawm laga amyu baw sang ni a gawng kya ai lam hpe chye ai.UNFC malawm laga myu baw sang ni gaw MYEN SAWA HTE AN HTE W.P MYUSHA NI gasat nga ai hpe yu n na mung masa amyat htuk nga ai re.n dai lam ni a majaw myen sawa wa gaw amyu baw sang yawng hpe mung hpawm FEDERAL jaw na lam n nga ai.UNFC malawm kaw mung K.K hpe n chye ai myu ni lawm ai..an hte w.p myu sha ni a matu K.K sha yawng a n tsa re majaw UNFC hpe kam n nra ai.K.K kaw AWM DAWM ngu hpyi let shakut sa wa yang K.K gaw an hte W.P myu sha ni hpe MUNG DAN jaw na re gaw ga lahtum n shut re....yawng hpe hkung ga let,

myu tsaw mung tsaw said...

she tsun dat manu K.I.O ning baw ni e,myen mung kaw na ga garan sai ngu,,myen sawa a lahpyen kaw baw hkum let yup maw ai UNFC malawm laga amyu baw sang rawt malan hpung ni she kajawng rawt wa hkra......

Anonymous said...

Ningmu laika law law hti yu nngai. Myu tsaw mung tsaw myit grai rawng ai wunpawng sha ni hpe mu lu ai. Raitim, myu tsaw mung tsaw myit hpe tsaban 21 hta jai lang lu na matu mahkrun gaw shaba lap hpe kam nna shakrwi hpe U sat hkra nat jaw ai lai hte naw bung nga ai. Nat jaw prat gaw dai majaw Hkristan hpe ndang lu ai. Ya mung, shaba lap kam ai myu tsaw myit gaw nnang gau nhtawng ai mung masa ladat ngu yang nshut ai. Mungkan gaw gara de li bawng yawng nga sai hpe mung myit shalawm shangun mayu nngai. Amyu nbung ai mung chying sha ni ganing rai rau pra hpawng de lu na mung she sawn shalawm ra nga ai. Baw machyi mai tsi gaw shinggyim masha yawng a matu mai ai tsi rai ra ai. Amyu langai sha mai ai baw tsi gaw tsi kaja nrai na ang nga ai. Mung masa mung dai hte maren sha rai nga ai.

Jatawng Naw said...

LAhta na laika mung jaw ai zawn gaw nga tim matu kata ai(Jahtoi da yang n chye hpungdim) laika (no limit) she rai sam ai.
Chyum mungga hta tsun ai gaw tinang myi kaw na maza hpe shawng shaw kau ra ai, nga ai le. Tinang myi a tsawm mu yang she manang wa a myi kaw na maza hkep hpe lu shaw ya na re. Madu Yesu mung Yuda(Isreal) myu tsaw myit grai rawng ai. Ga shadawn, Samari myusha (ma machyi taw nga ai a kanu) hpe bai htang tsun ai ga hta pi, Madu ni sha na lusha hpe gwi(kaga myu ni) hpe jaw sha ga a ni? nga nna, ga san nga ai hpe mu lu ai.
Tinnang myusha shanglawt na matu shawng shakut ra, akyu hpyi n gun la shaja ra ga ai. Anhte Shapawng yawng( Kachin) ni shanglawt lu nna, nga pyaw ai hpe mu yang kaga myu sha ni mung shanglawt lam shakut na ma ai re. Anhte shanglawt lu nna dang di n gun ja yang she kaga ni hpe bai garum yang grau kaja na kun?
Ya na UNFC ladat gaw anhte Jinghpaw ga malai "Law nlaw uloi hkyi law" nga ai hpa uhpawng law tim myit n hkrum, n gun kata , myit shabra she rai nga sai kun?? myit yu ga nga ngu ga saw dat ai.
Karai Kasang hta npawt jung nga ai. Karai Wa hta jahtum matu mung rai nga ai. Anhte a shanglawt lam mung Karai Wa a lata hta sha rai nga ai hpe kam let shawng de gasat shakut sa wa ga law.

Anonymous said...

Myen gaw ,moi na gara hku masu na sha bawnu hta bang da nga ai ,myen ladat gaw ,hpun sha bawn hpe lang ta n lu gang daw Tim. ,1 hkrai hpe gaw mai daw kau ai la dat lang nga ai ,,dai hpe n dum ai naw ma na taw nga ai baw sang ni hpe mung mau A

myu tsaw mung tsaw said...

ga shadawn,wan hkru yang kadai mung ti nang n ta hpe shawng wan jye la na n re i?ti nang n ta hpe kabai da let manang n ta wan hkru ai de shawng wan sa jye lawm yang mai na i?ya aten an hte myu sha ni baw machyi mai tsi sha ra taw ai n re.manang wa hpe baw machyi mai tsi gam jaw hkawm ra ai mung n re..an hte w.p mung dan ngu ai w.p myu sha ni a n ta hpe n hkru ai myen sawa wan nat ya nga ai majaw majan wan hkru nga ai re.an hte myu sha ni a n ta hpe hpe shawng wan jye la ra ai ngu tsun mayu ai.

myu tsaw mung tsaw said...

UNFC malawm laga amyu baw sang ni yawng hpe yu ga.ya dai ni an hte W.P myu sha ni a n ta ngu ai W.P MUNG DAN majan wan hku nga ai hpe kadai amyu baw sang ni wan sa jye garum nga ai kun?karen myu ni garum ai kun?mon ni garum ai kun?myit yu ga.shan hte ni a n ta wan n hkru hkra dai tsa dan wan nat myen sawa hte gap hkat jahkring myit hkrum ma masai hpe dum ga..dai lam ni gaw laga amyu ni a ting gyen myit n re i?ti nang hkum a matu n re sha,ti nang amyu a matu galaw ai ting gyen myit gaw kadai amyu baw sang ni mung jaw dum ai hkrai re.dai majaw an hte w.p myu sha ni mung ti nang myu sha ni a matu sha shawng myit ra na re....

Anonymous said...

Myu staw mung staw ,stun ai teng nga ai ,,mung Dan ga garan sana hpe lawan n stun ja thau Yang ,Karen ni hpe ,shaga kau ai la dat ,,hte ,WP myu sha ni hpe ,punwi zawn myen gaw gyam sha kut nga sai ,,sadiga ,,

Anonymous said...

Hpa rang hpun n pu kaw na la nga na oi ,,

Anonymous said...

Grai ka ja ai law...
Tsaw ra ai KIO du salang ni hte myit su ni wa ni e,ka dai wa hpa mi tsun tsun n madat ai sha Kachin Country lu hkra jawm gasat sa wa ga .Mung dan lu ai hpang she bawng ban lam sha gu hpe galaw sa wa ga.Wunpawng myu sha n yawng gaw kamhpa myit mada let la nga nga ai.Nda lang na gasat ai gaw hpang ja htum na gasat ai rai u ga.Mung dan lu la ai hpang gaw num la ni yawng gaw lu da ai mung dan hpe makawp maga sa wa na re.matut gasat sa wa ga law.

Anonymous said...

Anhte a awng badang nga gaw yawng hpe woi marawn nna gasat mung n gasat ai myen masu ka hte hkrai woi bawng bang wa wa re ai.. shang lawt mung masu ai ngu nkam tsun kau dat ai....

Post a Comment