Chyaloi n hkoi na Ji Wa ni gaw, tinang a lamu ga, lanu, lahpa mi hpe mung, n grit n yawm mat hkra, ta tut sai asak htemakawp maga lai wa masai. Dai gaw anhte shu shi, shu sha, prat ding sa na matu kasi kamang tawn da ya ai rai sai. Dai hkringhtawng hpe annau ni tat kau n mai. Sai asak hte matut jung da ra na ga ai. Dai lamu ga jarit masat ni hpe sakse sakgan hte yep yep sawk sagawn mazing da ra na ga ai.
- AD. 800-900 ten hkying hta Jinghpaw Kachin ni (Katha) ga du hkra Majan gasat let, lamu ga madu da lu saga ai.
- 1228 ning hta (Myen Tadaw Min) Jinghpaw Kachin Mungdan dingdung daw de lung gasat wa ai shaloi Kachin ni (Dagaung Mare) hpe gasat yu sai.
- Mongol Tartar ni myen mung hpe gasat wa ai shaloi Kachin ni magam shada garum hkat ai hku nna, myen ni hpang de lawm nna, gasat garum lai wa saga ai. Tartar hpyen ni Kachin hpe n dang lu nna, bai n htang mat wa masai.
- 1759 ning hta English ni (Myen Tibaw) hkaw hkam hpe shayu kau nna, lahta daw de gasat lung wa ai shaloi English ni hte Kachin ni (Katha) gingwang Meza bum (Bung Chaung) hka kaw na majan gasat hpang sai.
- 1779 ning India Assam Ahom hkaw hkam gaw, Kachin ni hpe Du Magam htung lailen hku n hkap kanawn ai majaw Assam Ahom hkaw hkam hkaw hpe Kachin ni gasat hpya kau ya sai.
- 1798 ning hta English hpyen ni hte Kachin hpyen la 6000 gaw, Bramapuktra hka kau kaw aja awa gasat lai wa saga ai.
- 1826.2.24 ning hta Myen hte English ni (Yandabo) myit hkrum lakmat htu nna majan jahkring sim sa lam la sai.
- 1826.5.5 ning hta Assam Kachin (Singhpaw) ni hte English ni majan shazim agreement lakmat htu sai.
- 1928 ning du hkra Kachin ni gaw tinang a Mungdan hpe makawp maga gasat ding yang re majaw English hte Kachin majan gaw, shaning 107 ning na mat wa ai re. Myu sha ni a kri dung ninghkap majan gaw n dai nan rai sai.
- 1889 ning hta Kachin Mungdan dingda daw (Mungmyit Ga) de English ni gasat ka-up shang wa aimajaw Kachin ni aja awa hkap gasat ai kaw Jinghpaw hpyen la (20) hkrat sum mat ai. English hpyen maga de grau hkrat sum ai lam chye lu ai.
- Kachin ni shi mashi Mungdan langai mi hku nna nga nga ai lam hpe (Dr.Than Thun) hku nna Amoung the Kachin's Myanmar administration was normal, Kachins were to the British from the beginning. It seems that Kachins did not care much about the callapse at the Myanmar power) ngu nna ka tawn ai.
- Kolin, Wintu ginwang ni hta ahkaw ahkang kaba ai Kachin ni hte she English ni myit hkrum lam la, manghkang ni hpe rau jawm hparan lai wa saga ai re. Kachin ni arawng power kade lu ai gaw, dai prat na (Kahtha) ginwang mung masha ni yawng chye ai. Yawng hkrit hkungga lai wa masai.
- 1898 ning hta English ni Jinghpaw Kachin, mungdan hpe uphkang sa wa ai shaloi District (4) garan tawn nna uphkang sa wa ai re.
Dai ni gaw:-
(1) Myitkyina District.
(2) Bhamo District.
(3) Putao District.
(4) Katha District.
N dai district ni kaw na jum uphkang ai ginwang ni gaw:-
(1) Myitkyina District kaw na yu uphkang ai ginwang
1. Myitkyina ginwang.
2. Waimaw ginwang.
3. N jang Yang ginwang.
4. Mohgaung ginwang.
5. Mohnyein ginwang.
6. Kamaing ginwang.
7. Danai ginwang.
8. Chahpwi ginwang.
9. Sawlaw ginwang ni re.
(2) Bhamo District kaw na yu ai ginwang ni.
1. Manmaw ginwang.
2. Shwibo ginwang.
3. Momauk ginwang.
4. Man Je ginwang ni rai nga ai.
(3) Putao District kaw na yu ai ginwang ni.
1. Putao ginwang.
2. Sumpra Bum ginwang.
3. Machyang Baw ginwang.
4. Hkaw Bu De ginwang.
5. Nawk Mung ginwang ni rai nga ai.
(4) Katha District kaw na yu ai ginwang ni,
1. Katha ginwang.
2. Lawu Indogyi ginwang.
3. Hti Jai ginwang.
4. Bamauk ginwang.
5. Kolin ginwang.
6. Wintu ginwang.
7. Pinlay Bo ginwang ni rai nga ai. - 1947 ning du hkra n dai hku uphkang nga ai hte grin nga ai ginra ni nan re.
- 1947 ning na Gawda ai tara Upadi Constitution law hpe 1962-63 lapran hpyen jau bu Ne Win wa run jahten kau sai.
- Hpyen jau bu Ne Win gaw, Mungdaw (7), Taing (7) hpaw ninghtan wa ai shaloi Katha District hpe (Sagaing Tai) de bang kau sai re.
- Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni prat kade du yang du, Ji Wa ni a sai lamu ga re ai hpe malap n mai. Bai lu la ra ai lamu ga nan re.
Hpu nau wa e, hpawt hpra madu uphkang mungdan (Federal State) mi nga nga, Tinang a mungdan tinang bai gap di la ai mi rai rai, tinang a mungdan jarit gaw (Rengla, masat la) ra na chyalu rai nga ai. N shut n shai manaw, sawk sagawn da ra na ga ai. - Sam Mung na Kachins Sub State hpe mung, (Myi tum) zawn nan makawp maga ra na ga ai.
- Hpu nau Sam amyu (Tsobawa) ni gaw, Jinghpaw Kachin ni Ja Pan hpyen kaw na, Shanhte hpe hpya shatsang ai (Miwa Damya Changtau) ni a lata kaw na, anhte Wunpawng myu sha ni tut nawng e hkye la, makawp maga la nga ai majaw mung, Anhte amyu sha ni nan Mung Du (49) up sha nga chyalu lamu ga hpe shagrin masat ya ai hku nna, (Tsobawa) ni myit hkrum let, (Kachin Sub State) ngu tara shang masat da ya ai rai sai.
- Dai hpe myen hpyen jau bu Ne Win wa gaw, Sam Mung Kachin sub state kaw na Jinghpaw Wunpawng sha ni hpe gawt shapraw kau mayu ai majaw hpu nau sam ni hpe mung gang bang nna, Kachin Sub State hpe 1963 ning kaw na dawm kau ya sai re.
- Kachin sub state na Shanglawt hpyen dap Dap Ba (4) hpe dawm kau na matu hte Kanu mungdan de wa mat na matu law law lang shadut tsun wa ai lam nga ai. Dai gaw tsep kawp n mai byin ai sha re. Sai ga re Mungkan htum ai shani du hkra grin nga ra na re.
- Kamaing ginwang hpe anhte lamu ga madu ni hte tsep kawp n jahkrum ai sha, Hpakant ginwang ngu hpai htawt kau ai hpe myit pyaw myit dik na lam n nga sawng sawng re. Hpakant ginwang nawng Lung Seng maw nga manga yawng hpe (Sagaing taing) de aloi sha gale shakap kau lu na matu masing kaba hte galaw da ai re majaw, Mungdan Shanglawt Asuya kaw na hpyen n-gun hte Hpakant kaw masha nnga hkra, Rung ni yawng run byak mat hkra pat gasat ayai kau ra na re ngu hpaji jaw mayu ai.
Uma Shagawng
6 comments:
hkung ga ai myit su myutsaw wa hpe chye ju dum sai.n.dai labau ni hpe n.chye shi ai ni law law naw nga ai.ya na zawn azin ayang ka madun mara da ai kabu ai.matut nna hpa ji jaw dingyang rai ya rit.
Mung tsaw myu tsaw myit su wa hpe chye ju kaba oi.WP SAI RUM annau ni hkum ding dek chyeda ra nmai malap labau re.ya byin nga ai mung masa lam hpe mung labau hte law2 ja hta ra ai.grai maja ra ai re lu,maka nkap ai myen ndai ni ya mung dai hku sha maw nga ma ai re.
Labau mat yang myu mat wa ai, laika mat yang myu mat wa ai, a ga mat yang myu mat wa ai, htunghking mat yang myu mat wa ai, n dai lam yawng hpe myen dap na chyahkyawn luksuk ni chye da ai re. Raitim an-hte wp myu ni gaw KK makam hpe No 1 tawn da ai m'jaw, ya du hkra labau, laika, a ga hte htunghking ning li ni mungkan n tsa hta a sak hkrung nga ai sak se gaw yawng mu mada chyalu re. Hkungga ai myitsu wa e' labau gaw gahkin da lu ai hpe na chying wa chyeju kaba ai law.
Moi kaji yang kaba ai ni ahkyep ahkap jahta dan ai gaw na ga ai. Rai tim kaba wa jang Myen ka ai labau she sharin hkam la nna kaba wa ai re majaw Myen hpe she kanu kawa zawn shadu nga ga ai. Rawt malan ai mung myit nsu ai ma zawn mara lu dum wa ai. Ya she ndai labau hpe shaning hte hkrak na lu ai re majaw tang madun ai myit su wa (Uma Shagawng)hpe grai chyeju dum sai.
Mai byin yang ndai labau lamu ga jarit ni, up hkang labau ni hpe azin ayang lamu ga sumla sakse ni hte hkrak di nna ka lajang da nhtawm ban prat shagu na Chyurum Wunpawng myu sha ni chye da na matu, Shanglawt jawng shagu hta azin ayang sharin ya yang kaja dik na hpe mu mada ai. N rai jang Myen masu ai sha kam nna tinang mahtang manam re ai zawn, n teng n tara ai hpe galaw shut nga ai wa zawn hkam sha nna mara lu dum ai myit pru wa ai majaw myit n-gun, nden marai, bai tsun dara ai shaga ai kaw ap nawng shakut shaja ai kaw myit n-gun n lu ai lam byin ai re. Matut nna tsun dan ya na hpe kam ai. Chyeju kaba dik sai law. Ndai zawn nga labau hti lu jang she myit n-gun, nden grai rawng wa gwi wa ai law. Nrai jang Jinghpaw mung layang daw gaw Sam ni a ga she re ai zawn zawn, Sam mung de na Kachin Sub-state mung Sam Sawbawa ni she Jinghpaw du ni hpe gam jaw da ai nga shangun da ai lamu ga re ai zawn hkam sha nna Sam mung kaw KIA Dap Ba 4 nga taw ai gaw anhte mahtang n tara ai zawn hkam sha wa ai majaw myit nden hkrat yawm wa ai re. Labau mabyin hkrak hpe n chye ai majaw ngai zawn hkam sha wa ai Wunpawng sha ni law law nga na re majaw yawng chye lu hkra lam tam galaw ra na sai ngu hpaji jaw dat nngai. Byin lai wa sai labau gaw masha a myit hpe asak bai jahkrung ya ai lam kaba she rai nga ai law. Karai Kasang Yehowa anhte Wunpawng myu hpe shaman ya nga u ga law.
Grai chyeju kaba ai. Ya na zawn azin ayang ka madun dan ai majaw.Dai ten hta ningbaw galaw ai hpyen du ni hpa-awn ni a mying kadai mung n lu sawk sagawn mat ai gaw yawn hpa rai nga ai i.Madung gaw laika n lu ai prat re majaw rai na sai.
grai manu dan ai laika ngau re ngu hkam la ai. matut nna mung labau mabyin kaja ni hpe sawk tang madun ya na myit mada kam nga nngai. Tang madun ai Uma Shagawng hte ndai labau hpe ka matsing tawn ya ai ni yawng hpe nachying wa chyeju dum nngai.
Post a Comment