Munghpawm Mungdan simsa lu na gaw jinghpaw wunpawng amyu (Kachin)ni hta madung re.
Kachin amyu ngu ai ni gaw, mungkan n tsa e, mai kaja ai kasi, magrau grang ai kasi, share shagan ai kasi, kang ka htep lahti ai kasi, sadi dung ai kasi, hprawsan kri dung ai kasi madun lai wa ai ni rai saga ai. (Kadai mung ning dang ning hkap nlu ai labau kri tung re.) Mungkan majan byin pru wa ai ten hta kachin ni a nga sat, nga sa, madang grai tsaw nga sai. 1917.08.15 ya hta kachin ni mung kan majan hta lahkam htawt bang wa sa ga ai.
Majan gabaw gaw, Kurdistan majan hku nna rawt sa wa ai rai sai.Raitim mung majan gasat magang padang dip magang, gumhkawng magang shawng de sit she shanang, jahtum e mungkan chyen myi tup gaw kachin amyu share ning hkring ni a padang nau ra pa tai mat sai.
Dai nau ra pa ni gaw;
1. France (Pyintit) 2. Gallipoli 3. Egypt (Egutu) 4. Aden 5. East Africa 6. Persia (Iran) 7. India 8. North West Frontier ni rai nga ai. N dai zawn re sanat pala prang kaw salu salat she kahte, kraw wang sin dai ngang ngang, pai hkra mada, shing dit lahkrip ra ra, hkala n ba n hkrum hpan wa Karai a shingnip hta tsap lai wa saga ai. (HPA WA NAW RA A TA?)
1919.1 n nan daw hta Mesopotamia (Iraq) mungdan na Kurds amyu masha ni English hpe gumlau rawt wa ai shaloi Ji wa Kachin ni hpe sa gasat shazim kau na matu bai shangun dat sai.
1921 ning India mungdan ding da daw Malabar ginwang hta Mappila amyu masha ni English asuya hpe bai gumlau rawt wa ai shaloi 1921.10 hta Ji wa Kaachin ni hpe sa gasat shazim kau na matu bai shangun sai. Kaja sha shata masum, mali laman apyaw sha gasat dang kau da sai. Mesopotamia (Iraq) mungdan na Kurds ni hpe gasat kau da nna, Drum pung dum let, panglai ka ang hka sanghpaw ntsa padang manau dum let, Yangung mare du wa sai.
Kade nna yang First Burma Rifle dap hpe form up galaw nna, Ji wa Kachin hpyen dap hpe Singapo, Malaysia, Mesopotamia ndai ahkyak shara masum hta dap jahkrat da sai. India mungdan Malabar ginwang na Mappila gumlau ni hpe gasat da ngut nna bai wa ai shaloi panglai n tsa Drum pung dum let padang manau nau let Yangung mare de du wa sai. Kade n na yang 2nd Burma Rifle dap bai hpaw n htan n htawm, India mung dan Calcatta, Bom Bay, Madras (Chennai) ahkyak shara masum kawshara jahkrat tawn kau sai. (KADAI NING DANG LU NA?)
1930 ning hta myen mung kaw Saya Tsan ngu ai wa English asuya hpe bai gumlau rawt wa aishaloi 1931.8.2 ya hta Ji wa kachin ni hpe bai sa gasat shazim shangun sai.ning baw Saya tsan the hpawn rim la shazim kau sai. (3rd Coy 20th Burma Rifle ni re.)
1934 ning Sam mung shingdu na (Wa)amyu ni English hpe gumlau rawt wa ai shaloi Ji wa kachin ni hpe bai sa gasat shangun sai. B.F.F Burma Frontier Force 1st Coy ni re. Myen mung (Yaung zung dabung) prat 1947 daw mi kaw na 1949 ning laman laja lana lawu myen mung hta gasat gala byin mat sai majaw (Yangung asuya) sha nga mat sai re. Shata kade nna yang hkrat sum mat na rai sai.
(a)Dai shaloi U Nu, U Ba Swi, U kyaw Nyein, ni gaw, Sama Du Wa Sin Wa Nawng hpe Myen Mungdan na Uphkang dap, Hpyen dap, yawng ap ya da nna,Shanhte masum gaw India mungdan de n bungli hte hprawng mat masai re. Sama Du wa hpe gaw si yang si ngu shanawng da masai.
Sama Du wa gaw myit dating let, Jinghpaw dap manga ting hpe jai lang bang wa sai.Yangung mare kaw 2nd, Kachin ni hpe Tank car rau anut bang wa sai. 1st Kachin the 5th Kaschin hpe gaw lawu myen mung de Kunmyunit ni hpe gasat shangun sai.3rd. Kachin hte 4th Kachin hpe gaw Mandalay the Yangung lapran kaw shara jahkrat gasat sai. Shingrai Sama Du wa aja awa woi gasat nna Myen mungdan yawng hpe atsawm bai jum uphkang lu sai.
Myen mungdan hpe Sama Du Wa atsawm sha bai lu jum up ai hpang kade nna yang, U Nu, U Ba Swi, U Kyaw Nyein ni bai wa nna, chyalu hkrawn bai wa up la masai. Sama Du Wa Sinwa Nawng hpe gaw shara kanang kaw mung n jaw sai. U di htungpa tawn tawn kau masai. Myen mungdan hpe Democracy ladat hku jawm up ga ngu masu nna, shanhte kam ai hku galaw up lai wa ma sai.
(a)Jinghpaw Wunpawng Mungdan (Gaw Lang, Kang Fang) hpe Mungdaw Ningbaw Du Wa San Hta Sin hpe gaw ip tawn nna, Miwa mung de sa ga ngu woi sa n htawm, Miwa ni hte zuphpawng galaw wa ai shaloi she dai lam ni hpe tsun shapraw wa nna, n dai gaw Miwa mungdan ni hpe jaw kau ra ai shara ni re dai majaw n dai kaw lakmat htu u ngu aming jaw ai. Dai shaloi Du Wa San Hta Sin gaw,ngai n htu lu ai.Ngai gaw mung shawa e tang sharawt tawn ai wa re majaw mung shawa n chye ai bungli kaji kaba hpa hpe mung ngai n galaw lu ai Ngu tsun jang U Nu gaw( nang n htu yang ngai htu) ai ngu lakmat htu nna ya kau ai lamu ga re.
N dai lahta na lam ni hpe yu maram yu ga nga yang gaw,
(a)Mungkan ting hpe jum hpajang lai wa sai English, American ni the mungkan majan kaba lahkawng, lang ting jawm gun, jawm hpai lai wa ga tim, shada nang shoi nang sha ngu na lam hkjyep mung n rawng ai. Shanhte mung n grau ai, Anhte mung n grau ai, lahpa maren tsap lai wa saga ai.Shanhte gaw hpaji hta grau ai, Anhte gaw dai ten hta majan kaw dawn jan magrau grang lai wa saga ai.
(b) Dai ni na prat hta mung kanawn mai ai,Hpawt ni na prat hta mung kanawn mai ai.Ya mung shada hkap tau la hkat na gaw jin jin sha rai nga ai.
(c) Myen amyu ni the gaw, shada da chyeju dum na lam nnga, shada da hkung ga hkat na lam nnga, shada da tsaw ra hkat na lam n nga, Mungkan htum tim rau nga mai na n re.
(d) Maw lu maw sha, dip lu dip sha, kashun lu kashun sha, masu lu masu sha, lu malu nga manga shi hkrai madu sha kau na ngu ai myit gaw htani htana, shanhte a kraw hta hpring nga chyalu re.
Dai majaw dai ni na Mung hpawm mung dan g aw, Myit hpraw san ai Jinghpaw Kachin amyu ni hte American, English, Miwa, India, mungdan kaji kaba yawng hte ahkrum ara, bawngban jahkrum sa w a yang gaw, jet ai munghpawm mungdan hpe teng teng gaw sha praw lu na re.
N dai ten hta mungkan mungdan kaji kaba gaw, Myen amyu ni hpe chyu sha tsun kajai shagrau, garum gumhpraw jaw na, bungli pawng hpawm galaw na ngu ai gaw byin nan n mai byin ai. Jinghpaw Wunpawng Kachin ni hpa majaw n dai zawn rawt malan nga ai ngu ai hpe n myit shalawm, ahkyak n la ya yang gaw, n dai myen mungdan ngu ai gaw sim sa lam gara hku mung n nga chyalu re.
Jinghpaw Wunpawng Kachin amyu ni rawt malan nga ai gaw myen mungdan ting a shing gyim ahkaw ahkang hpring tup lu la na matu nan re.
U Ma Shagawng
8 comments:
Ndai zawn na lu ai majaw sawk sagawn tang madun ai myitsu Uma Shagawng hpe chyeju dum ai law. Ndai labau hpe hti nna anhte amyu gaw Myen mung hta mung, mungkan hta mung n grit n yawm ai amyu langai mi rai nga a hka, ngu ai hpe labau sakse hta dan dawng mu mada la lu ai majaw mu hti ai ramma, kaba n nga yawng myit n-gun kaba prut pru wa shajang ai hkrai rai na ga ai. Ji wa ni a madang kaw nna kaji mi pyi n shayawm ai sha matut shakut shaja nga ding yang rai nga ai hpe mung ta tut ya du hkra laning mi jan sai majan hpe yu nna sakse mu mada nga saga ai law. Matut nna Karai kaw shamyet kam hpa let n-gun da ting shakut ga. Grau kaba ai awng padang ninggam hpe hkam la lu na ga ai law.
Munghpawm Mungdan simla na matu gaw Kachins anhte hta madung re, nga ai hte maren, Kachins mungdan awm dawm mungdan byin tai ai shani she Kachins lamu ga mung simsa lam lu la na saga ai hpe mung mu mada ai re. Kachins ni ya tsun lajin nga ai federal state, federal democracy system hpe Myen myit hkraw ya yang hkraw, n hkraw ya ai myit ja du ja nga jang gaw kaga lak nak lang nga ai mungchying sha ni mung gap jahkring simsa lam Myen hte la taw shajang sai majaw, kaga lam lata la na n nga sai. Kachins ni awm dawm myit ra sai. Awm dawm n myit jang galoi mung ya na hta grau grau jat nna tsin yam hkrum, kaji kadun, mat mat ai amyu tai na sha re. Hpa majaw tai hpyen wa gaw anhte Kachins ni myit mat na hpe masing kaba hte galaw nga ai majaw re. Moi na Englik ni anhte Myen mung masha ni hpe up ai colonial rule gaw shanhte hpe n rawt malan jang galu kaba na ahkaw ahkang hte karum ai lam jaw ai. Amyu langai mat na hku n up ai sha, galu kaba pu pan wa na hku she up lai wa sai. Ya na Myen ni up ai lai ladat gaw htum mat ai amyu tai na hku up nga ai re. Dai majaw dai zawn re ai htum masing, gayau masing hte up ai Myen hte rau nga na lam hpe gaw tsep kawp n myit ai gaw kaja htum rai na re. Karai Kasang mung anhte hpe awng padang jaw nna kumla madun nga shadut nga sai law.
1921 Ning Malabar ginwang na Mappila ni hpe Jiwa ni hte sa gasat ai British hpyen du langai ngai a mying 'or' hpyen hpung a mying sha pyi lu chye yang gaw grai akyu rawng na re ngu...mu ai.
Snr. Any Reference?
anhte a jiwa ni ndai daram gasat gala byin ai wa hpa ma jaw ya dai ni myen a npu e taw ra nga a ta.ma dung gaw hpaji hparat nhkum tsup ai a majaw myen wa e masu hkalem ai kaw gadawng bang mat ai ma jaw re.ya dai ni mung annau ni myen wa e gawut ai {alu}hpe naw la sha chyai nga na kun?
Ga baw hti yu yang anhte simsa lam nkam la nna baw ja taw ai majaw, simsa lam nlu hkraw ai zawn nga ka da ai. Anhte hta madung re ngu gaw nmu ai, hpa majaw nga yang, Myen wa htu gasat da ai shara mung anhte hpe lachyawk mi kaw shadu da sai. Thein Sein wa n gup hku sha simsa lam ngu jahtau nga nna, shi hpyendap ni gaw majan rawt nga ding yang re majaw, SIMSA LU NA GAW THEIN SEIN HTE SHI HPYENDAP HTA MADUNG RE ngu ra na re.
labau hpe sawk tam mara ya ai majaw grai chye ju kaba sai.rai yang mai gan du myu sha nin.gun madun ai hta awng san kaw a mying lawm wa wa re,bai n.na NLD dawng hkawn hpe ma mu wa ai.ngun madun ai lam hta kio kia ni galaw ai gaw hpa re lam nau n.dan dawng nga ai.kachins ni a lit rai yang anhte mung dan dawng hkawn hpe shadan ga.yawng a lit rai yang gaw NLD DAWNG HKAWN HPAI LET n.gun madun ga.an hte gaw hpa myu ni re ngu ai hpe chye jang masing galai ra sai ngu mu mada ai.
Ndai labau ni hpe Wunpawng ramma ni atsawm hkut hkut nai nai chye ra ai.Myenmung hpe hkye da ai Myanmar mungdan a nhtoi ni re ai hpe chyena let arawng la mai nga ai.Ndai labau hpe tara shang documentary hkrang mu sumla kadun hku nna sanglang dan ra ai ngu nna mu nngai.
simsa lu na gaw anhte wunpawng sha ni hta madung re nga jang gaw, ya n'simsa taw ai gaw wunpawng sha ni a majaw i ? GA BAW N'DAI HTI N'MANU AI.myen ni shinggyim myit n'myit ai majaw n'simsa ai she re.
Post a Comment